De ziekenzalving of het heilig oliesel is een van de zeven sacramenten van de Rooms-Katholieke Kerk alsmede van de orthodoxe kerken.
Het wordt door de priester toegediend aan zieken die in doodsgevaar verkeren; zij worden op het voorhoofd en op de handen (in oude ritus op voorhoofd, neus, oren, ogen, mond, handen en soms voeten) gezalfd met speciaal hiervoor gezegende pure olijfolie (materie: oleum infirmorum, ziekenolie), waarbij tegenwoordig slechts eenmaal deze woorden worden uitgesproken: "Moge onze Heer Jezus Christus door deze heilige zalving en door Zijn liefdevolle barmhartigheid u bijstaan met de genade van Zijn Heilige Geest. Moge Hij u van zonden bevrijden, u heil brengen en verlichting geven". De oude ritus bestaat in het herhalen van een hieraan gelijk gebed bij de zalving van de verschillende ledematen en zintuigen (vorm).
Soms wordt gesproken van laatste sacramenten. Hiermee worden naast de ziekenzalving ook de (laatste) biecht en de (laatste) communie (het viaticum) bedoeld. Andere benamingen voor deze combinatie van biecht, sacrament van de zieken en communie sacramenten der stervenden en sacramenten der zieken. In delen van Nederland, met name in Limburg en Twente, gebruikt men hiervoor het woord bediening in de vorm van het bediend worden van de ernstig zieke gelovige door de priester.
Tegenwoordig dient men het oliesel - althans in de moderne parochies van de Rooms-katholieke Kerk - ook aan hen toe die niet ernstig ziek zijn, vooral in het geval het ouderen betreft. Ook zalft men reeds vaak mensen op leeftijd die geheel niet ziek zijn. Steeds vaker gebeurt dit in zelfgemaakte gemeenschappelijke vieringen. Vele theologen en priesters zien deze vieringen en handelingen als misbruiken, bovendien betwijfelen ze of zó toegediende heilig oliesels nog wel sacramenteel geldig zijn, omdat de voorwaarden voor ontvangst van het sacrament vaak niet aanwezig zijn. Bovendien vindt steeds vaker geen biecht voor het oliesel meer plaats, terwijl deze biecht - indien de zieke nog fatsoenlijk kan spreken - verplicht is om aan de genaden van zondenvergeving en versterking deel te nemen. Het heilig oliesel is aldus een sacrament dat door de turbulentie van toenemende radicale innovaties hevig onder druk staat.
In tegenstelling tot wat wel eens beweerd wordt, mag en kan enkel een priester het sacrament van de ziekenzalving toedienen.
Externe links[]
- Sacram Unctione Infirmorum Apostolische constitutie van Paus Paulus VI van 30 november 1972 (vertaling uit het Latijn naar het Engels)
- Het Heilige Oliesel door Dom Dr. Athanasius Kröger O.S.B.