Aan de Lekstraat 63 in de Rivierenbuurt te Amsterdam bevindt zich de Lekstraatsynagoge. Deze synagoge is een belangrijk centrum van de chareidische Joden wonende in Amsterdam en omstreken. In Amstelveen en Amsterdam wonen enkele honderden chareidim, vooral in de Rivierenbuurt en Buitenveldert.
Het gebouw[]
De Lekstraatsynagoge is te vinden in de Rivierenbuurt te Amsterdam. De Lekstraat Synagoge is gebouwd in 1937 en is daarmee de laatste synagoge die in Amsterdam voor de Tweede Wereldoorlog werd gebouwd. Het ontwerp is van architect Abraham Elzas (1907-1995) en dateert uit 1932. Elzas werkte bij en is beïnvloed door Le Corbusier (Parijs). De invloed van Corbusier is terug te zien in de Lekstraatsynagoge, die is gebouwd in de stijl van de Nieuwe Zakelijkheid. In de gevel van de synagoge staat de tekst 'En ik zal in het midden der kinderen Israëls wonen en ik zal mijn volk Israël niet verlaten.’ Deze tekst is afkomstig uit de Thora: 1 Koningen 6:13.
Ontstaan van de synagoge[]
De Rivierenbuurt bevindt zich in het zuiden van Amsterdam en maakt deel uit van wat oorspronkelijk 'Plan-Zuid' werd genoemd. Plan-Zuid valt uiteen in twee delen: het huidige Amsterdam-Zuid, gericht op welgestelden. En de Rivierenbuurt, gericht op de middenklasse. Vanaf de jaren '30 vestigden zich meer en meer Joodse inwoners in de Rivierenbuurt. Ook Joods Duitse vluchtelingen vestigen zich vanaf 1933 veelal in deze buurt. Uiteindelijk zal in 1940 zo'n 40% van de in Amsterdam wonende Joden in dit deel van de stad wonen.
De bewoners hadden behoefte aan een synagoge. Vanaf 1923 behartigde de vereniging Benei Teiman, wat staat voor 'Kinderen van het Zuiden', de religieuze belangen van de Joodse bewoners in de buurt. Deze vereniging organiseert vanaf 1926 diensten in een verbouwd pand aan de Waalstraat/Amstelkade. Omdat er steeds meer Joodse bewoners komen - van 4.000 in 1930 tot rond de 17.000 in 1940 - wil men een echte sjoel(synagoge) bouwen. De plannen ontstaan in het begin van de jaren '30, in 1932 is het ontwerp klaar en op 30 november 1937 wordt de Lekstraatsynagoge ingewijd.
Ontwerp[]
Het ontwerp van Abraham Elzas is met de strakke, rechthoekige vorm en strenge, gesloten gevel een voorbeeld van het functionalistische bouwen. Dat is uitzonderlijk in Plan-Zuid, want hier vinden we voornamelijk de Amsterdamse School-stijl. Elzas zei geïnspireerd te zijn door een Jiddische roman met de titel 'Nisht in Golus und nisht in der Heim' wat betekent: 'Niet in ballingschap maar ook niet thuis'. Een gevoel dat veel Joden in Plan-Zuid hadden, niet zozeer door Plan-Zuid maar meer door de politieke situatie in de jaren dertig. Er woonden immers veel vluchtelingen, zij vonden Plan-Zuid een goede plek om te wonen maar het voelde niet als thuis. Vandaar de afstandelijke, strenge en bijna kille stijl van de synagoge.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog[]
Tijdens de Tweede Wereldoorlog konden joden in de Lekstraatsynagoge gele Davidsterren kopen. In dezelfde oorlog sloot de synagoge haar deuren, vanaf 1943 deed de synagoge dienst als opslagplaats van meubels van weggevoerde joden.
Na de Oorlog[]
Na de oorlog keerden er maar weinig Amsterdamse Joden terug. Zij die wel terugkeerden vestigden zich vaak in Amsterdam-Zuid, van de oude Jodenbuurt in het centrum was immers weinig meer over. Na de oorlog is het gebouw tot 1985 geheel als sjoel in gebruik geweest. In de jaren zeventig was men even van plan om het gebouw te slopen. Bij gebrek aan gelovigen was er maar weinig belangstelling voor de sjoel, daardoor werd het voor de Joodse gemeente bijna onmogelijk om het gebouw te onderhouden. De sloop is voorkomen doordat een deel van het gebouw verhuurd werd aan het Verzetsmuseum. In 1999 verhuisde het Verzetsmuseum naar gebouw Plancius. Sindsdien wordt de Lekstraat 63 deels gebruikt door veilinghuis Glerum. In het andere deel van het gebouw worden nog altijd sjoeldiensten gehouden.
Vanaf 1998 is Stadsdeel Rivierenbuurt eigenaar van het gebouw aan de Lekstraat 63. In 2005 werd besloten om het gebouw - dat inmiddels een Rijksmonument is - te restaureren. Het deel van het gebouw dat nu nog in gebruik is als sjoel zal in oorspronkelijke staat worden teruggebracht.