Een hulpbisschop of auxiliarius en een bisschop-coadjutor staan in de rooms-katholieke Kerk een bisschop van een bepaald bisdom bij in de uitoefening van diens taken. Een bisschop kan meerdere hulpbisschoppen krijgen.
Naast het ambt van hulpbisschop bestaat er ook het ambt van bisschop-coadjutor (Latijn: meehelper). Een coadiutor cum iure successionis heeft bij het overlijden of terugtreden van de ordinarius loci het recht van opvolging. In het Wetboek van Canoniek Recht van 1917 was ook het ambt van coadiutor sedi datus voorzien. In het Wetboek van Canoniek Recht van 1983 is dit niet meer voorzien. Een hulpbisschop daarentegen heeft geen recht van opvolging.
Canones 403 tot en met 411 van het Wetboek van Canoniek Recht van 1983 handelen over de bisschoppen-coadjutoren en de hulpbisschoppen.
Benoeming[]
Een hulpbisschop wordt door de Heilige Stoel benoemd na aanvraag door het betreffende bisdom. Net als een 'gewone' bisschop heeft de hulpbisschop drie wijdingen (diaken - priester - bisschop) ontvangen. De hulpbisschop wordt benoemd met een honoraire titel van een thans niet meer bestaand bisdom.
Taken van de hulpbisschoppen[]
Het verschil tussen een 'gewone' bisschop en de hulpbisschop is dat een 'gewone' bisschop (ordinarius) zowel bestuurlijke macht als wijdingsmacht heeft, en een hulpbisschop alleen wijdingsmacht. Een hulpbisschop wordt daarom ook wel wijbisschop genoemd.
De hulpbisschop wordt in het Nederlands dikwijls als "hulp" gekwalificeerd, maar is in feite meer dan een assistent. Zo heeft hij in de bisschoppenvergadering een stem, net als een 'gewone' bisschop.
De volmacht van de hulpbisschop wordt omschreven in de apostolische brief waarin hij wordt benoemd en hangt af van de omstandigheden in het bisdom en de situatie van de betreffende bisschop, zoals diens gezondheid.
Wijbisschop[]
Een wijbisschop is een hulpbisschop die geen eigen diocees heeft maar is aangesteld om de bisschop te helpen in diens functies die wijdingsmacht veronderstellen, zoals het consecreren van kerken en het toedienen van wijdingen. Soms staat hij de eigenlijke bisschop ook terzijde in het bestuur van het bisdom. Deze instelling dateert al uit de 11e eeuw.
Hulpbisschoppen in België en Nederland[]
De Belgische kerkprovincie heeft momenteel drie hulpbisschoppen :
- Mgr. Jozef De Kesel van het aartsbisdom Mechelen-Brussel
- Mgr. Rémy Vancottem van het aartsbisdom Mechelen-Brussel
- Mgr. Pierre Warin van het bisdom Namen
De Nederlandse kerkprovincie heeft momenteel vier hulpbisschoppen:
- Mgr. Jan van Burgsteden van het bisdom Haarlem-Amsterdam
- Mgr. Ted Hoogenboom van het aartsbisdom Utrecht
- Mgr. Everard de Jong van het bisdom Roermond
- Mgr. Herman Woorts van het aartsbisdom Utrecht
Oosters-orthodoxe Kerk[]
Ook de Oosters-orthodoxe Kerk kent bisschoppen en hulpbisschoppen.
cs:Biskup koadjutor fr:Coadjuteur it:Vescovo coadiutore lb:Koadjutor pl:Biskup koadiutor ru:Коадъютор sk:Biskup koadjútor sw:Askofu mwandamizi uk:Коад'ютор zh:助理主教