Conclaaf van 1958

Bestand:Ioan paul XXІІІ.JPG

Angelo kardinaal Roncalli gekozen tot paus, standbeeld in Sofia, Bulgarije

Het Conclaaf van 1958 vond plaats van 25 tot en met 28 oktober 1958 en volgde op het overlijden van paus Pius XII en leidde tot de verkiezing van Angelo Roncalli tot paus Johannes XXIII. Voorafgaand aan het Conclaaf kwamen de kardinalen in congregatie bijeen om een nieuwe Camerlengo te kiezen. Pius XII liet bij zijn dood noch een kardinaal-staatssecretaris, noch een Camerlengo na, en de Camerlengo is met name van belang tijdens de sedisvacatie. Als zodanig koos men de diplomaat Benedetto Aloisi Masella, op dat moment prefect van de Congregatie voor de Goddelijke Eredienst en de Regeling van de Sacramenten.

Het College van Kardinalen dat in die dagen nog in zijn geheel mocht deelnemen aan het conclaaf - de richtlijn dat kardinalen die ouder waren dat 80 jaar niet mochten deelnemen werd pas later van kracht - was historisch klein. Paus Sixtus V had weliswaar in 1588 bepaald dat het College mocht bestaan uit maximaal zeventig kardinalen, paus Pius XII had slechts twee keer tijdens zijn pontificaat een consistorie georganiseerd en liet een College na dat relatief oud en behoorlijk klein (het bestond uit 53 kardinalen). Twee kardinalen van achter het ijzeren gordijn kregen geen toestemming hun land te verlaten (of daarnaar terug te keren indien ze het zouden verlaten): de Kroaat Zalige Aloysius kardinaal Stepinac en de Hongaar József kardinaal Mindszenty. Dat betekende dat slechts 51 kardinalen deelnamen aan het conclaaf en dat een kandidaat 35 stemmen nodig had, om te worden verkozen.

Voorafgaand aan het conclaaf waren er drie kandidaten geïdentificeerd die golden als papabile: de aartsbisschop van Genua, Giuseppe kardinaal Siri, de Bolognese aartsbisshop Giacomo kardinaal Lercaro en de Curie-kardinaal Alfredo Ottaviani. Over Siri, die ten tijde van het conclaaf pas 52 jaar oud was, ging het bon mot dat indien hij gekozen zou worden de kerk niet een Heilige Vader maar een Eeuwige Vader zou krijgen. De Milanese aartsbisschop Giovanni Battista Montini werd als outsider gezien, dit laatste vooral gezien het feit dat hij - hoewel hij jaren lang substituut geweest was op het staatssecretariaat en ook al sinds 1955 aartsbisschop was van een stad waaraan een zekere kardinaalshoed verbonden was - geen kardinaal was. Met Roncalli, de patriarch van Venetië hielden vooraf weinig mensen rekening, vooral vanwege diens gevorderde leeftijd. Hij was toen 76. Door weinigen was kennelijk opgemerkt dat maar liefst vierentwintig van de kieskardinalen, dus bijna de helft, ouder was dan Roncalli. Evenmin had men rekening gehouden met het feit dat Roncalli 9 jaar lang (van 1944 tot 1953) een aldaar zeer geliefd nuntius was geweest in Frankrijk, terwijl de Franse kerkprovincie maar liefst zes kardinalen afvaardigde naar het conclaaf. Binnen de curie gold overigens ook de Armeense patriarch Grégoire-Pierre Agagianian als een van de favorieten.

Tijdens het conclaaf waren elf stemrondes nodig om te komen tot een verkiezing. Aannemelijk is dat Siri, nog los van zijn zeer jeugdige leeftijd, alleen kon bogen op de steun van de conservatievere kandidaten en dat - omgekeerd - Lercaro door slechts de zeer progressieven werd gesteund. Uiteindelijk zouden Roncalli en Agagianan op het laatst te strijd hebben beslecht, die uiteindelijk in het voordeel van de eerste uitviel. Roncalli was in elk geval niet verrast door zijn verkiezing, want hij haalde nadat hem de vraag gesteld werd of hij zijn verkiezing aanvaardde, een in het Latijn gestelde toespraak tevoorschijn, waarin hij ook de keuze van zijn naam motiveerde.

Conclaaf van 1958

Duur	4 dagen
Aantal stemmingen	11
Kieskardinalen	53
Aanwezig	51
Afwezig	2
Afrika	1
Latijns-Amerika	9
Noord-Amerika	4
Azië	3
Europa	33
Oceanië	1
Italië	17
Overleden Paus	Pius XII (1939-1958)
Nieuwe Paus	Johannes XXIII (1958-1963)

Literatuur

• Francis A. Burkle-Young, Passing the keys: Modern cardinals, conclaves and the election of the next pope New York, Oxford, 1999 ISBN 1-56833-130-4, 94-117
• Freddy Derwahl, Johannes XXIII. Ein Leben für den Frieden, München, 2004, ISBN 3-629-02100-X, 11-25.

fi:Vuoden 1958 konklaavi fr:Conclave de 1958 it:Conclave del 1958 no:Konklavet 1958 pl:Konklawe 1958 pt:Conclave de 1958 ru:Конклав 1958 года