De kardinalen Kasper en Danneels in koorkledij
Een kardinaal (afkomstig van het Latijnse cardo = deurhengsel, zodoende "scharnierfiguur") is een "rang" (eigenlijk meer: een waardigheid) in de hiërarchie van de rooms-katholieke Kerk. Het is na de paus de hoogste rang. Het Vaticaan spreekt niet van het benoemen van kardinalen, maar van creëren. Dat gebeurt door de paus tijdens zogenaamde consistories. De paus heeft het alleenrecht op de creatie van kardinalen. Hij beslist geheel naar eigen inzicht aan wie hij de waardigheid toekent. Los van allerlei andere voorrechten, beschikken kardinalen (althans zij die jonger zijn dan tachtig jaar), over het recht om in een conclaaf een nieuwe paus te kiezen.
Inleiding[]
Oorspronkelijk waren kardinalen geestelijken verbonden aan een hoofdkerk, later die geestelijken die een college (= Romeinse Curie) vormen met de paus.
Tegenwoordig hebben kardinalen de volgende rol:
- Het kiescollege van kardinalen is nodig om de continuïteit van het ambt van paus te waarborgen.
- Een kardinaal kan gevraagd worden de paus advies te geven.
- Het college van kardinalen regeert de Katholieke Kerk tussen het overlijden van de oude paus en de keuze van de nieuwe.
- Aan het hoofd van alle verschillende onderafdelingen van de Romeinse Curie staan kardinalen. Zij worden - wanneer het een congregratie betreft, prefect genoemd. Pauselijke Commissies en Raden hebben een president, of voorzitter, die in de regel ook kardinaal is.
Kerkrechtelijke aanduiding[]
Paus Calixtus III creëert een kardinaal
In het Kerkelijk Wetboek van 1983 wordt in de artikelen 349 tot en met 359 gesproken over de betekenis van kardinalen. Kardinalen worden gecreëerd[1] door de paus om een college te vormen dat als belangrijkste taak heeft een nieuwe paus te kiezen, wanneer de zetel van de bisschop van Rome vacant is geworden. Daartoe komen dan de kardinalen in 'conclaaf' bij elkaar. Kardinalen kunnen van overal uit de wereld afkomstig zijn. Vaak betreft het bisschoppen van een belangrijke kerkprovincie of oude bisschopszetel. Daarnaast zijn vaak de hoofden van de Romeinse Curie-afdelingen kardinaal.
Kardinalen worden ook altijd opgenomen in de clerus van het bisdom Rome en krijgen daar een parochiekerk aangewezen; de zogenaamde 'titelkerk': zo heeft bijvoorbeeld kardinaal Simonis de San Clemente als titelkerk. Kardinalen worden dan ook geacht regelmatig in Rome aanwezig te zijn.
Het kerkelijk Wetboek zegt in artikel 351[2] dat kardinalen "uitzonderlijk zijn in de kerkelijke leer, waardigheid, geloof en prudent in praktische zaken".
Het kardinalaat is in het verleden ook aan clerici toegekend die wel de eerste tonsuur hadden ontvangen maar nog niet de hogere wijdingen (sub-diaken, diaken en priesterwijding). Zij werden "leken-kardinalen" genoemd. Deze benaming is ietwat misleidend aangezien ze meestal geen leek meer waren op het ogenblik dat ze benoemd werden tot kardinaal. De laatste onder hen was Teodolfo Mertel, een advocaat en leek die in 1858 door Paus Pius IX kardinaal werd gecreëerd. Twee maanden na zijn benoeming werd hij al diaken gewijd. Toen hij stierf in 1899 was hij de laatste kardinaal die geen priester was[3]. Sindsdien zijn het in overgrote meerderheid bisschoppen die tot kardinaal worden benoemd. De laatste decennia benoemt de paus bij een consistorie vaak een of twee priesters (van 80+, geen recht om een paus te kiezen) met een voortreffelijke staat van dienst tot kardinaal. De bisschopswijding blijft dan doorgaans achterwege. De laatste kardinaal die priester was maar nog geen bisschop toen de medekardinalen hem tot paus kozen was Mauro Cappellari, Gregorius XVI, in 1831.
Benedictus XVI was als kardinaal deken van het Heilig College van Kardinalen
De paus roept een vergadering van het college van kardinalen bijeen, het zogenaamde consistorie. Meestal worden in dergelijke bijeenkomsten nieuwe kardinalen gecreëerd.
In het conclaaf waarin een nieuwe paus gekozen wordt zijn die kardinalen stemgerechtigd die op de dag voorafgaand aan het begin van een conclaaf nog geen 80 jaar oud zijn. Kardinalen ouder dan 80 jaar mogen wel deelnemen aan een conclaaf, maar mogen daarin niet stemmen. Paus Johannes Paulus II heeft vastgesteld dat in het conclaaf maximaal 120 kardinalen mogen stemmen.
De nieuwe kardinalen leggen bij hun creatie de volgende eed af: "Ik [naam], kardinaal van de Heilige Kerk van Rome, beloof en zweer van nu af tot mijn dood altijd trouw te zijn aan Christus en zijn Evangelie en voortdurend gehoorzaam te zijn aan de Heilige Roomse Apostolische Kerk en aan de Heilige Petrus in de persoon van de Opperpriester Benedictus XVI (de naam van de paus ten tijde van het afleggen van de eed) en zijn wettig gekozen opvolgers; en ik beloof en zweer altijd de gemeenschap met de Katholieke Kerk te bewaren, in woord en gedachte; geen geheimen die aan mij werden toevertrouwd te onthullen, noch zaken die de Heilige Kerk kunnen beschadigen of onteren; met grote ijver en trouw de taken uit te voeren waartoe ik bij mijn dienst aan de Kerk geroepen ben in overeenstemming met de wet. Zo helpe mij God Almachtig."
Rangorde[]
De kardinalen worden onderscheiden in:
Deze zijn tevens titulair aan het bisdom Rome verbonden als respectievelijk (hulp)bisschop, priester en diaken. Daarom heeft iedere kardinaal een titelkerk in Rome. In het algemeen hebben de kardinaal-bisschoppen een hoge functie binnen de curie. Ook veel kardinaal-diakens werken binnen de curie. Kardinaal-priesters, die verreweg de grootste groep vormen binnen het college van kardinalen, functioneren veelal als aartsbisschop van een aartsbisdom.
Diplomatieke status[]
De Galero boven het wapenschild
Bij het Congres van Wenen is aan kardinalen de status van prins van de Apostolische stoel gegeven. In het diplomatieke verkeer wordt in het protocol de kardinaal als zodanig tegemoet getreden. In deze hoedanigheid worden kardinalen ook beschouwd als mogelijke troonopvolgers.
Rechten van een kardinaal[]
Een kardinaal heeft het recht in zijn eigen titelkerk begraven te worden. Bij het beheer van de titelkerk heeft hij echter alleen de status van beschermheer; hij kan niet zelf bestuurshandelingen verrichten.
Een kardinaal heeft het recht om overal in de wereld biecht te horen. Normaal mag een priester, indien hij de bevoegdheid heeft gekregen om biecht te horen, alleen in de aan hem toegewezen gebieden deze taken uitvoeren.
Een kardinaal moet echter wel, wanneer hij elders is, aan de plaatselijke bisschop toestemming vragen om in het openbaar de H. Mis te lezen.
Titulatuur[]
De aanspreekvorm voor een kardinaal is eminentie; kardinalen worden als de 'prinsen van de Kerk' beschouwd. De titel kardinaal wordt, naar analogie met sommige adellijke titels, gevoerd tussen de voornaam en de achternaam, dus bijvoorbeeld Albino kardinaal Luciani.
Kleding[]
Kardinalen dragen een soutane in vermiljoenrode kleur,afgeleid van de symboliek van de martelaren. Dit tenue wordt gedragen voor het officie en op ceremoniële plechtigheden. Ze krijgen bij hun creatie tevens een kardinaalshoed (baret), die drie opstaande ribben heeft. Onder hun baret dragen ze een rode pileolus. Paus Paulus VI heeft de kleding van de kardinalen versoberd; zo werden de hermelijnen mozetta en de mantelleta geschrapt. Deze maatregel werd afgekondigd in Ut sive sollicite op 31 Maart 1969 door Amleto Giovanni Kardinaal Cicognani, de staatssecretaris. Het werd gepubliceerd in Acta Apostolicae Sedis.
Hun dagelijkse toog is zwart met een brede rode gordel, de mozetta is afgezoomd met een rode rand. Hun gewone kledij verschilt niet van andere geestelijken, ze is eenvoudig zwart.[4]
| Kardinalen in koorkledij | |||||||||
| |||||||||
Historische Kardinalen[]
Kardinalen aan het hof van keizer Napoleon
Lodewijk Kardinaal de Rohan (1734-1803)
Nederland heeft momenteel één kardinaal:
- Adrianus Johannes Simonis (1931), aartsbisschop-emeritus van Utrecht, kardinaal sinds 1985.
Andere kardinaal uit deze streken:
- Adriaan Florenszoon Boeyens (Utrecht 1459 - Rome 14 september 1523, kardinaal in 1517; paus Adrianus VI 9 januari 1522.)
Daarnaast kwamen de volgende kardinalen uit Nederland:
- Willem van Enckevoirt, de enige kardinaal die tijdens het pontificaat van Adrianus VI werd gecreëerd;
- Wilhelmus Marinus van Rossum (1854-1932). Eerste kardinaal (1911) van boven de grote rivieren na het herstel van de bisschoppelijke hiërarchie in 1853;
- Johannes de Jong (1885-1955). Kerkhistoricus, aartsbisschop van Utrecht, die gedurende de Tweede Wereldoorlog openlijk protesteerde tegen de nazi's; eerste aartsbisschop van Utrecht die kardinaal werd gecreëerd (1946);
- Bernardus Johannes Alfrink (1900-1987), kardinaal in 1960. Veranderingsgezinde aartsbisschop van Utrecht onder wiens bestuur en toestemming de Nederlandse kerkprovincie een ware revolutie, ten gevolge van Vaticanum II, doormaakte;
- Johannes Gerardus Maria Willebrands (1909-2006), kardinaal in 1969, aartsbisschop van Utrecht en president van de pauselijke raad voor de eenheid van de christenen.
België heeft op het moment één kardinaal:
- Godfried Danneels (1933), aartsbisschop-emeritus van Mechelen-Brussel
Andere kardinalen uit België zijn geweest:
- Engelbertus Sterckx (1792-1867)
- Victor-Augustus Dechamps (1810-1883)
- Pierre-Lambert Goossens (1827-1906)
- Desiré-Félicien-François-Joseph Mercier (1851-1926)
- Jozef Ernest Van Roey (1874-1961)
- Jozef Cardijn (1882-1967); stichter en bezieler van de Katholieke Arbeidersjeugd (KAJ)
- Leo Jozef Suenens (1904-1996)
- Maximilien de Furstenberg (1904-1988)
- Gustaaf Joos (1923-2004)
- Jan Pieter Schotte (1928-2005)
Andere bekende kardinalen:
- Ferdinand van Oostenrijk (1609-1641)
- de Richelieu (Armand Jean du Plessis) (1585-1642)
- Mazarin (1602-1661)
- de Fleury (1653-1743)
- Dubois (1656-1723)
- de Rohan (1734-1803)
Noten[]
- ↑ zij worden dus niet benoemd. De kerkrechtelijke aanduiding is dat zij gecreëerd worden, alsof zij - in hun nieuwe waardigheid - daadwerkelijk door de paus werden geschapen; men kan ook zeggen dat iemand tot de waardigheid van kardinaal wordt verheven maar onder geen beding is het woord benoeming hier van toepassing
- ↑ Can. 351 - § 1 Om tot Kardinaal verheven te worden, worden door de Paus vrij mannen uitgekozen die ten minste de priesterwijding ontvangen hebben en uitmunten in de leer, de zeden, in vroomheid en in wijs oordeel bij het behandelen van zaken; zij die nog geen Bisschop zijn, moeten de bisschopswijding ontvangen.
§ 2 Kardinalen worden gecreëerd door een decreet van de Paus, dat ten overstaan van het Kardinalencollege bekend gemaakt wordt; vanaf de bekendmaking zijn ze gehouden aan de plichten en genieten zij de rechten door de wet bepaald.
§ 3 Hij die tot de waardigheid van Kardinaal verheven is, wiens creatie de Paus aangekondigd heeft, de naam echter voor zich houdend, is in de tussentijd aan geen plichten van de Kardinalen gehouden en geniet geen enkel van hun rechten; nadat echter zijn naam door de Paus bekendgemaakt is, is hij gehouden aan die plichten en geniet hij die rechten, maar het recht van voorrang geniet hij vanaf de dag van het voorbehoud van zijn naam. Wetboek van Canoniek Recht van 1983 - ↑ (en) Teodolfo Cardinal Mertel, www.catholic-hierarchy.org
- ↑ [1] (en) Clerical Dress
Externe links[]
- Lijst van kardinalen op website Vaticaan
- Lijst van kardinalen met functies op GCatholic.com
- Lijst met biografieën van kardinalen
| Christendom (portaal) | |
|---|---|
|
Drie-eenheid: Vader ∙ Zoon ∙ Heilige Geest |
|
Voor meer mediabestanden zie de categorie Cardinals van Wikimedia Commons. |
ar:كاردينال arz:كاردينال bat-smg:Kardėnuols be-x-old:Кардынал bg:Кардинал br:Kardinal ca:Cardenal ceb:Kardenal (Katolisismo) cs:Kardinál da:Kardinal (katolske kirke) el:Καρδινάλιος eml:Cardinäl eo:Kardinalo et:Kardinal fi:Kardinaali fr:Cardinal (religion) he:חשמן hr:Kardinal hu:Bíboros id:Kardinal it:Cardinale ja:枢機卿 ko:추기경 la:Cardinalis lb:Kardinol lmo:Cardinal lt:Kardinolas mk:Кардинал my:ကာဒင်နယ်ဂိုဏ်းချုပ် nn:Kardinal no:Kardinal pl:Kardynał pt:Cardeal ro:Cardinal ru:Кардинал simple:Cardinal (Catholicism) sk:Kardinál sl:Kardinal sr:Кардинал sv:Kardinal sw:Kardinali th:พระคาร์ดินัล tl:Kardenal (Katolisismo) tr:Kardinal uk:Кардинал vec:Cardinałe vi:Hồng y zh:樞機